WHO waarschuwt voor chikungunya-koorts nu uitbraak in Foshan toeneemt

In een zorgwekkende ontwikkeling heeft de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) de noodklok geluid over chikungunya-koorts, een door muggen overgebrachte ziekte, nu de situatie in Foshan, China, blijft escaleren. Volgens het laatste rapport van de lokale gezondheidsautoriteiten waren er tot 23 juli 2025 in Foshan meer dan 3000 bevestigde gevallen van chikungunya-koorts gemeld, allemaal milde gevallen.

Wereldwijde spreiding en risico

Diana Alvarez, hoofd van het Arbovirus Team van de WHO, verklaarde op 22 juli tijdens een persconferentie in Genève dat het chikungunyavirus in 119 landen en regio's is aangetroffen. Naar schatting lopen 550 miljoen mensen risico op dit door muggen overgebrachte virus, met de mogelijkheid van grootschalige uitbraken die de gezondheidszorg zouden kunnen overbelasten. Alvarez wees erop dat ongeveer 20 jaar geleden een grote uitbraak van chikungunya-koorts in de Indische Oceaan ongeveer 500.000 mensen trof. Dit jaar is ongeveer een derde van de bevolking van het Franse eiland Réunion in de Indische Oceaan besmet. Het virus verspreidt zich ook in Zuidoost-Aziatische landen zoals India en Bangladesh. Bovendien hebben Europese landen zoals Frankrijk en Italië onlangs geïmporteerde gevallen gemeld, waarbij ook lokale transmissie is vastgesteld.

Wat is Chikungunya-koorts?

Chikungunya-koorts is een acute infectieziekte die wordt veroorzaakt door het chikungunyavirus, een virus dat behoort tot het geslacht Alphavirus binnen de familie Togaviridae. De naam "chikungunya" is afgeleid van de Kimakonde-taal in Tanzania en betekent "verwrongen raken", wat treffend de gebogen houding van patiënten beschrijft die te maken hebben met ernstige gewrichtspijn.

Symptomen

• Koorts:Als patiënten eenmaal besmet zijn, kan hun lichaamstemperatuur snel stijgen tot 39°C of zelfs 40°C. De koorts houdt meestal 1 tot 7 dagen aan.
• GewrichtspijnErnstige gewrichtspijn is een kenmerkend symptoom. Het treft vaak de kleine gewrichten van handen en voeten, zoals vingers, polsen, enkels en tenen. De pijn kan zo intens zijn dat de mobiliteit van een patiënt aanzienlijk wordt beperkt, en in sommige gevallen kan de gewrichtspijn weken, maanden of zelfs tot drie jaar aanhouden.
• UitslagNa de fase met hoge koorts ontwikkelen de meeste patiënten uitslag op de romp, ledematen, handpalmen en voetzolen. De uitslag verschijnt meestal 2-5 dagen na het begin van de ziekte en bestaat uit rode maculopapules.
• Andere symptomenPatiënten kunnen ook last hebben van algemene myalgie, hoofdpijn, misselijkheid, braken, vermoeidheid en conjunctivale congestie. In zeldzame gevallen kunnen sommige patiënten spijsverteringsklachten hebben, zoals verlies van eetlust en buikpijn.

De meeste patiënten herstellen volledig van chikungunya-koorts. In zeldzame gevallen kunnen echter ernstige complicaties optreden, zoals bloedingen, encefalitis en myelitis, die levensbedreigend kunnen zijn. Ouderen, zuigelingen en personen met onderliggende gezondheidsproblemen lopen een hoger risico op complicaties.

Transmissieroutes

De primaire transmissiewijze van chikungunya-koorts is via de beet van geïnfecteerde Aedes-muggen, met name Aedes aegypti en Aedes albopictus, ook wel bekend als "muggen met bloemmotieven". Deze muggen raken besmet wanneer ze een mens of dier met viremie (de aanwezigheid van het virus in de bloedbaan) bijten. Na een incubatietijd van 2-10 dagen in de mug vermenigvuldigt het virus zich en bereikt het de speekselklieren van de mug. Wanneer de geïnfecteerde mug vervolgens een gezond persoon bijt, wordt het virus overgedragen en veroorzaakt het een infectie. Er zijn geen aanwijzingen voor directe overdracht van mens op mens. De ziekte komt meestal voor in tropische en subtropische gebieden. De verspreiding ervan hangt nauw samen met seizoensgebonden klimaatveranderingen en bereikt vaak een epidemische piek na het regenseizoen. Dit komt doordat de toegenomen regenval meer broedplaatsen biedt voor Aedes-muggen, waardoor ze zich sneller kunnen voortplanten en de kans op virusoverdracht toeneemt.

Detectiemethoden

Laboratoriumtests spelen een cruciale rol bij de juiste diagnose van chikungunya-koorts.

Virusdetectie

Omgekeerde transcriptie-polymerasekettingreactie (RT-PCR) kan worden gebruikt om chikungunyavirus-RNA in serum of plasma te detecteren, wat de diagnose kan bevestigen. Het isoleren van het virus uit het serum van de patiënt is ook een bevestigingsmethode, maar deze is complexer en tijdrovender.

Antilichaamdetectie

• Chikungunya IgM-test: Deze test kan IgM-antilichamen detecteren die specifiek zijn voor het chikungunyavirus. IgM-antilichamen verschijnen meestal 5 dagen na het begin van de ziekte in het bloed. Vals-positieve uitslagen kunnen echter voorkomen, dus positieve IgM-uitslagen moeten vaak verder worden bevestigd met neutraliserende antilichaamtesten.
• Chikungunya IgG/IgM-test: Deze test kan gelijktijdig zowel IgG- als IgM-antilichamen detecteren. IgG-antilichamen verschijnen later dan IgM-antilichamen en kunnen wijzen op eerdere blootstelling aan het virus. Een significante stijging van de IgG-antilichaamtiters tussen de sera in de acute fase en de convalescentiefase kan de diagnose ook ondersteunen.
• Combo-tests:

◦Zika-virus antilichaam IgG/IgM-test: Kan worden gebruikt wanneer er onderscheid moet worden gemaakt tussen chikungunya- en zikavirusinfecties, aangezien beide door muggen worden overgedragen ziekten met enkele overlappende symptomen.

◦ZIKA IgG/IgM + Chikungunya IgG/IgM-combinatietest:Maakt gelijktijdige detectie van antilichamen tegen het Zika- en chikungunyavirus mogelijk, wat nuttig is in gebieden waar beide virussen mogelijk circuleren.

◦Dengue NS1 + Dengue IgG/IgM + Zika IgG/IgM combinatietestEnDengue NS1 + Dengue IgG/IgM + Zika + Chikungunya Combo Test: Dit zijn uitgebreidere tests. Ze kunnen niet alleen chikungunya en zika detecteren, maar ook markers van het denguevirus. Omdat dengue, chikungunya en zika allemaal door muggen overgedragen ziekten zijn met vergelijkbare symptomen in de vroege stadia, kunnen deze combinatietests helpen bij een nauwkeurige differentiële diagnose. De volgende tabel vat de belangrijkste aspecten van deze tests samen:

Differentiële diagnose

Chikungunya-koorts moet van verschillende andere ziekten worden onderscheiden vanwege de overlappende symptomen:

• Dengue-koortsVergeleken met dengue heeft chikungunya een relatief kortere koortsperiode. De gewrichtspijn bij chikungunya is echter heviger en houdt langer aan. Bij dengue is er ook sprake van gewrichts- en spierpijn, maar deze is over het algemeen minder hevig en langdurig dan bij chikungunya. Bovendien heeft chikungunya een mildere bloedingsneiging dan dengue. In ernstige gevallen van dengue komen bloedingen zoals neusbloedingen, bloedend tandvlees en petechiën vaker voor.
• Zika-virusinfectieEen infectie met het zikavirus veroorzaakt vaak mildere symptomen dan een chikungunya-infectie. Hoewel beide infecties koorts, huiduitslag en gewrichtspijn kunnen veroorzaken, is de gewrichtspijn bij zika meestal minder ernstig. Bovendien gaat een zikavirusinfectie gepaard met specifieke complicaties, zoals microcefalie bij baby's van besmette moeders, wat niet voorkomt bij chikungunya-koorts.
• O'nyong-nyong en andere alfavirusinfecties: Deze infecties kunnen vergelijkbare symptomen hebben als chikungunya, waaronder koorts en gewrichtspijn. Er zijn echter specifieke laboratoriumtests nodig om het veroorzakende virus nauwkeurig te identificeren. Moleculaire tests kunnen bijvoorbeeld onderscheid maken tussen verschillende alfavirussen op basis van hun unieke genetische sequentie.
• Erythema Infectiosum: Erythema infectiosum, ook wel bekend als de vijfde ziekte, wordt veroorzaakt door parvovirus B19. Het presenteert zich meestal met een karakteristieke "klapwang"-uitslag in het gezicht, gevolgd door een kantachtige uitslag op het lichaam. De uitslag bij chikungunya daarentegen is wijdverspreider en heeft mogelijk niet het specifieke "klapwang"-uiterlijk.
• Andere infectieziekten: Chikungunya-koorts moet ook worden onderscheiden van influenza, mazelen, rubella en mononucleosis infectiosa. Influenza uit zich voornamelijk in luchtwegklachten zoals hoesten, keelpijn en een verstopte neus, naast koorts en lichaamspijn. Mazelen wordt gekenmerkt door Koplik-vlekken in de mond en een karakteristieke huiduitslag die zich volgens een specifiek patroon verspreidt. Rubella heeft een milder beloop met een huiduitslag die eerder verschijnt en sneller verdwijnt. Mononucleosis infectiosa gaat gepaard met prominente lymfadenopathie en atypische lymfocyten in het bloed.
• Reumatische en bacteriële ziekten: Aandoeningen zoals reumatische koorts en bacteriële artritis moeten in de differentiële diagnose worden meegenomen. Reumatische koorts gaat vaak gepaard met een voorgeschiedenis van streptokokkeninfectie en kan zich naast gewrichtssymptomen ook uiten met carditis. Bacteriële artritis tast meestal één of enkele gewrichten aan en kan tekenen van lokale ontsteking vertonen, zoals warmte, roodheid en hevige pijn. Laboratoriumonderzoek, waaronder bloedkweken en specifieke antilichaamtesten, kan helpen bij het onderscheiden van chikungunya-koorts.

Preventie

Bij het voorkomen van chikungunya-koorts ligt de nadruk vooral op muggenbestrijding en persoonlijke bescherming:

• Muggenbestrijding:

◦MilieubeheerOmdat Aedes-muggen zich voortplanten in stilstaand water, is het cruciaal om potentiële broedplaatsen te elimineren. Dit omvat het regelmatig legen en schoonmaken van containers die water kunnen bevatten, zoals bloempotten, emmers en oude banden. In stedelijke gebieden kan goed beheer van wateropslagfaciliteiten en drainagesystemen de broedplaats van muggen aanzienlijk verminderen.

◦Muggenwerende middelen en beschermende kledingHet gebruik van muggenwerende middelen met actieve ingrediënten zoals DEET (N,N-diethyl-m-toluamide), picaridine of IR3535 kan muggen effectief afweren. Het dragen van shirts met lange mouwen, een lange broek en sokken, vooral tijdens de piekuren (zonsopgang en zonsondergang), kan het risico op muggenbeten ook verminderen.

• Maatregelen voor de volksgezondheid:

◦Surveillance en vroege detectieHet opzetten van effectieve bewakingssystemen om gevallen van chikungunya-koorts snel op te sporen, is essentieel. Dit maakt snelle implementatie van bestrijdingsmaatregelen mogelijk om verdere verspreiding te voorkomen. In gebieden waar de ziekte endemisch is of risico loopt op introductie, is regelmatige monitoring van muggenpopulaties en virusactiviteit noodzakelijk.

◦Isolatie en behandeling van patiëntenGeïnfecteerde patiënten moeten worden geïsoleerd om verdere muggenbeten en daaropvolgende overdracht van het virus te voorkomen. Ziekenhuizen en zorginstellingen moeten ook passende maatregelen nemen om nosocomiale (in het ziekenhuis opgelopen) overdracht te voorkomen. De behandeling is voornamelijk gericht op het verlichten van symptomen, zoals het gebruik van koortsverlagende middelen en pijnstillers om gewrichtspijn te verlichten.

Terwijl de wereldgemeenschap worstelt met de dreiging van chikungunya-koorts, is het essentieel dat individuen, gemeenschappen en regeringen proactieve maatregelen nemen om de verspreiding ervan te voorkomen en de volksgezondheid te beschermen..