Foshan'daki Salgın Artarken DSÖ, Chikungunya Ateşi Konusunda Alarm Veriyor

Endişe verici bir gelişme olarak, Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Çin'in Foshan kentindeki durumun tırmanmaya devam etmesiyle birlikte, sivrisinek kaynaklı bir hastalık olan Chikungunya ateşi konusunda alarma geçti. Yerel sağlık yetkililerinin son raporuna göre, 23 Temmuz 2025 itibarıyla Foshan'da 3.000'den fazla doğrulanmış Chikungunya ateşi vakası bildirildi ve bunların hepsi hafif vakalar.

Küresel Yayılma ve Risk

DSÖ Arbovirüs Ekibi Başkanı Diana Alvarez, 22 Temmuz'da Cenevre'de düzenlediği basın toplantısında, chikungunya virüsünün 119 ülke ve bölgede tespit edildiğini belirtti. Sivrisinek kaynaklı bu virüs nedeniyle yaklaşık 550 milyon kişinin risk altında olduğu ve sağlık sistemlerini çökertebilecek büyük ölçekli salgınların ortaya çıkma potansiyeli bulunduğu belirtildi. Alvarez, yaklaşık 20 yıl önce Hint Okyanusu bölgesinde yaşanan büyük bir chikungunya ateşi salgınının yaklaşık 500.000 kişiyi etkilediğini belirtti. Bu yıl, Hint Okyanusu'ndaki Fransızlara ait Reunion Adası nüfusunun yaklaşık üçte biri enfekte oldu. Virüs, Hindistan ve Bangladeş gibi Güneydoğu Asya ülkelerinde de yayılıyor. Ayrıca, Fransa ve İtalya gibi Avrupa ülkeleri son zamanlarda ithal vakalar bildirmiş ve yerel bulaşma da tespit edilmiştir.

Chikungunya Ateşi Nedir?

Chikungunya ateşi, Togaviridae familyasındaki Alphavirus cinsinin bir üyesi olan chikungunya virüsünün neden olduğu akut bir bulaşıcı hastalıktır. "Chikungunya" adı, Tanzanya'daki Kimakonde dilinden türetilmiştir ve "çarpıklaşmak" anlamına gelir; bu da hastaların şiddetli eklem ağrısı nedeniyle kambur duruşunu canlı bir şekilde tanımlar.

Belirtiler

• Ateş: Enfekte olduktan sonra hastaların vücut sıcaklıkları hızla 39°C'ye hatta 40°C'ye kadar yükselebilir ve ateş genellikle 1-7 gün sürer.
• Eklem Ağrısı: Şiddetli eklem ağrısı, belirgin bir semptomdur. Genellikle el ve ayaklardaki parmaklar, bilekler, ayak bilekleri ve ayak parmakları gibi küçük eklemleri etkiler. Ağrı o kadar şiddetli olabilir ki hastanın hareket kabiliyetini önemli ölçüde kısıtlayabilir ve bazı durumlarda eklem ağrısı haftalarca, aylarca hatta 3 yıla kadar sürebilir.
• Döküntü: Yüksek ateş evresinden sonra çoğu hastada gövde, uzuvlar, avuç içleri ve ayak tabanlarında döküntü gelişir. Döküntü genellikle hastalığın başlangıcından 2-5 gün sonra ortaya çıkar ve kırmızı makülopapüller şeklindedir.
• Diğer BelirtilerHastalarda ayrıca genel miyalji, baş ağrısı, mide bulantısı, kusma, yorgunluk ve konjonktival tıkanıklık görülebilir. Nadir durumlarda, bazı hastalarda iştahsızlık ve karın ağrısı gibi sindirim sistemi semptomları görülebilir.

Çoğu hasta Chikungunya ateşinden tamamen iyileşebilir. Ancak nadir durumlarda kanama, ensefalit ve miyelit gibi yaşamı tehdit edebilecek ciddi komplikasyonlar ortaya çıkabilir. Yaşlılar, bebekler ve altta yatan sağlık sorunları olan bireylerde komplikasyon gelişme riski daha yüksektir.

İletim Yolları

Chikungunya ateşinin birincil bulaşma yolu, enfekte Aedes sivrisineklerinin, özellikle de "çiçek desenli sivrisinekler" olarak da bilinen Aedes aegypti ve Aedes albopictus sivrisineklerinin ısırmasıdır. Bu sivrisinekler, viremi (kan dolaşımında virüsün varlığı) olan bir kişiyi veya hayvanı ısırdıklarında enfekte olurlar. Sivrisinek içinde 2-10 günlük bir kuluçka döneminden sonra virüs çoğalır ve sivrisineğin tükürük bezlerine ulaşır. Daha sonra, enfekte sivrisinek sağlıklı bir bireyi ısırdığında virüs bulaşır ve enfeksiyona neden olur. İnsandan insana doğrudan bulaşma olduğuna dair bir kanıt yoktur. Hastalık genellikle tropikal ve subtropikal bölgelerde yaygındır. Yayılması mevsimsel iklim değişiklikleriyle yakından ilişkilidir ve genellikle yağmur mevsiminden sonra salgın zirvesine ulaşır. Bunun nedeni, artan yağışların Aedes sivrisinekleri için daha fazla üreme alanı sağlaması, hızlı üremelerini kolaylaştırması ve böylece virüs bulaşma olasılığını artırmasıdır.

Tespit Yöntemleri

Chikungunya ateşinin doğru teşhisinde laboratuvar testleri önemli rol oynar.

Virüs Algılama

Ters transkripsiyon polimeraz zincir reaksiyonu (RT-PCR), serum veya plazmada chikungunya virüsü RNA'sını tespit etmek için kullanılabilir ve bu da tanıyı doğrulayabilir. Virüsün hastanın serumundan izole edilmesi de doğrulayıcı bir yöntemdir, ancak daha karmaşık ve zaman alıcıdır.

Antikor Tespiti

• Chikungunya IgM Testi: Bu test, Chikungunya virüsüne özgü IgM antikorlarını tespit edebilir. IgM antikorları genellikle hastalığın başlangıcından 5 gün sonra kanda görülmeye başlar. Ancak, yanlış pozitif sonuçlar da görülebilir, bu nedenle pozitif IgM sonuçlarının genellikle nötralize edici antikor testleriyle daha ileri düzeyde doğrulanması gerekir.
• Chikungunya IgG/IgM Testi: Bu test, hem IgG hem de IgM antikorlarını aynı anda tespit edebilir. IgG antikorları, IgM antikorlarından daha geç ortaya çıkar ve virüse geçmişte maruz kalındığını gösterebilir. Akut faz ve iyileşme fazı serumları arasında IgG antikor titrelerinde belirgin bir artış da tanıyı destekleyebilir.
• Kombo Testler:

◦Zika Virüsü Antikor IgG/IgM Testi: Her ikisi de sivrisinek kaynaklı hastalıklar olup bazı semptomların örtüşmesi nedeniyle chikungunya ile Zika virüsü enfeksiyonlarını birbirinden ayırmak gerektiğinde kullanılabilir.

◦ZIKA IgG/IgM + Chikungunya IgG/IgM Kombo Testi: Zika ve Chikungunya virüslerine karşı antikorların eş zamanlı olarak tespit edilmesini sağlar, bu da her iki virüsün de dolaşımda olabileceği bölgelerde faydalıdır.

◦Dang Humması NS1 + Dang IgG/IgM + Zika IgG/IgM Kombo TestiVeDang Humması NS1 + Dang IgG/IgM + Zika + Chikungunya Kombo Testi: Bunlar daha kapsamlı testlerdir. Sadece Chikungunya ve Zika'yı değil, aynı zamanda dang virüsü belirteçlerini de tespit edebilirler. Dang, Chikungunya ve Zika, erken evrelerde benzer semptomlara sahip sivrisinek kaynaklı hastalıklar olduğundan, bu kombine testler doğru ayırıcı tanıya yardımcı olabilir. Aşağıdaki tablo, bu testlerin temel özelliklerini özetlemektedir:

Ayırıcı Tanı

Chikungunya ateşi, belirtilerinin örtüşmesi nedeniyle diğer birçok hastalıktan ayırt edilmelidir:

• Dang humması: Dang hummasına kıyasla, chikungunya ateşi nispeten daha kısa bir ateş periyoduna sahiptir. Ancak chikungunya'daki eklem ağrısı daha belirgindir ve daha uzun sürer. Dang hummasında eklem ve kas ağrıları da mevcuttur, ancak genellikle chikungunya'daki kadar şiddetli ve uzun süreli değildir. Ayrıca, chikungunya ateşi, dang hummasına kıyasla daha hafif bir kanama eğilimine sahiptir. Şiddetli dang humması vakalarında burun kanaması, diş eti kanaması ve peteşi gibi kanama belirtileri daha yaygındır.
• Zika Virüsü Enfeksiyonu: Zika virüsü enfeksiyonu, chikungunya virüsüne kıyasla genellikle daha hafif semptomlara neden olur. Her ikisi de ateş, döküntü ve eklem ağrısıyla kendini gösterebilse de, Zika virüsündeki eklem ağrısı genellikle daha az şiddetlidir. Ayrıca, Zika virüsü enfeksiyonu, enfekte annelerden doğan bebeklerde mikrosefali gibi belirli komplikasyonlarla ilişkilidir; bu durum chikungunya ateşinde görülmez.
• O'nyong-nyong ve Diğer Alfavirüs Enfeksiyonları: Bu enfeksiyonlar, ateş ve eklem ağrısı gibi chikungunya enfeksiyonlarına benzer semptomlar gösterebilir. Ancak, etken virüsü doğru bir şekilde tanımlamak için özel laboratuvar testleri gereklidir. Örneğin, moleküler testler, benzersiz genetik dizilerine dayanarak farklı alfa virüslerini ayırt edebilir.
• Eritema Enfeksiyozum: Beşinci hastalık olarak da bilinen eritema enfeksiyozum, parvovirüs B19'dan kaynaklanır. Genellikle yüzde karakteristik bir "tokatlanmış yanak" döküntüsü, ardından vücutta dantel benzeri bir döküntü ile kendini gösterir. Buna karşılık, chikungunya'daki döküntü daha yaygındır ve spesifik "tokatlanmış yanak" görünümüne sahip olmayabilir.
• Diğer Bulaşıcı Hastalıklar: Chikungunya ateşinin grip, kızamık, kızamıkçık ve enfeksiyöz mononükleozdan da ayırt edilmesi gerekir. Grip, ateş ve vücut ağrılarına ek olarak çoğunlukla öksürük, boğaz ağrısı ve burun tıkanıklığı gibi solunum yolu semptomlarıyla kendini gösterir. Kızamık, ağızda Koplik lekeleri ve belirli bir şekilde yayılan karakteristik bir döküntü ile karakterizedir. Kızamıkçık, daha erken ortaya çıkan ve daha hızlı kaybolan bir döküntü ile daha hafif bir seyir gösterir. Enfeksiyöz mononükleoz, belirgin lenfadenopati ve kanda atipik lenfositlerle ilişkilidir.
• Romatizmal ve Bakteriyel Hastalıklar: Romatizmal ateş ve bakteriyel artrit gibi rahatsızlıklar ayırıcı tanıda göz önünde bulundurulmalıdır. Romatizmal ateş genellikle streptokok enfeksiyonu öyküsü ile ilişkilidir ve eklem semptomlarına ek olarak kardit ile de ortaya çıkabilir. Bakteriyel artrit genellikle bir veya birkaç eklemi etkiler ve sıcaklık, kızarıklık ve şiddetli ağrı gibi lokal iltihaplanma belirtileri olabilir. Kan kültürleri ve spesifik antikor testleri gibi laboratuvar testleri, bunları chikungunya ateşinden ayırmaya yardımcı olabilir.

Önleme

Chikungunya ateşinin önlenmesi esas olarak sivrisinek kontrolü ve kişisel korunmaya odaklanır:

• Sivrisinek Kontrolü:

◦Çevre Yönetimi: Aedes sivrisinekleri durgun sularda ürediğinden, potansiyel üreme alanlarını ortadan kaldırmak çok önemlidir. Bu, saksı, kova ve eski lastikler gibi su depolayabilecek kapların düzenli olarak boşaltılıp temizlenmesini içerir. Kentsel alanlarda, su depolama tesislerinin ve drenaj sistemlerinin uygun şekilde yönetilmesi, sivrisinek üremesini önemli ölçüde azaltabilir.

◦Sivrisinek Kovucuları ve Koruyucu GiysilerDEET (N,N-dietil-m-toluamid), pikaridin veya IR3535 gibi aktif bileşenler içeren sivrisinek kovucular kullanmak sivrisinekleri etkili bir şekilde uzaklaştırabilir. Özellikle sivrisinek ısırıklarının en yoğun olduğu zamanlarda (şafak vakti ve alacakaranlık) uzun kollu gömlek, uzun pantolon ve çorap giymek de sivrisinek ısırığı riskini azaltabilir.

• Halk Sağlığı Önlemleri:

◦Gözetim ve Erken TespitChikungunya ateşi vakalarını derhal tespit etmek için etkili gözetim sistemleri kurmak çok önemlidir. Bu, daha fazla yayılmayı önlemek için kontrol önlemlerinin hızla uygulanmasını sağlar. Hastalığın endemik olduğu veya yayılma riski altında olduğu bölgelerde, sivrisinek popülasyonlarının ve virüs aktivitesinin düzenli olarak izlenmesi gereklidir.

◦Hastaların İzolasyonu ve Tedavisi: Enfekte hastalar, daha fazla sivrisinek ısırığı ve virüsün daha sonra bulaşmasını önlemek için izole edilmelidir. Hastaneler ve sağlık kuruluşları da hastane kaynaklı bulaşmayı önlemek için uygun önlemler almalıdır. Tedavi esas olarak semptomları hafifletmeye odaklanır; ateşi düşürmek için ateş düşürücü ve eklem ağrısını hafifletmek için ağrı kesici kullanılır.

Küresel toplum Chikungunya ateşi tehdidiyle boğuşurken, bireylerin, toplulukların ve hükümetlerin hastalığın yayılmasını önlemek ve halk sağlığını korumak için proaktif önlemler alması çok önemlidir..